خاتم:خاتم ترکیبی است از چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ‌های مختلف تشکیل می‌شود.
خاتم كاري:عبارت است از كنده كاري يك طرح به وسيله اجزا چوبي و مواد ديگري كه بعداً بر زمينه چوبي نصب مي گردد .
تاریخچه ی خاتم و خاتم کاری
دوران صفويه عهد رواج صنعت خاتم كاري است . تشويق هنرمندان و داشتن روابط بازرگاني با ديگر كشورها به گسترش اين هنر كمك شاياني نمود . در اين دوره سرتاسر بازار زرگرهاي فعلي اصفهان در بازار بزرگ، بازار خاتم سازان بوده است و تا پنجاه سال اخير هم از نسل آنان استاداني مانند سيد ابراهيم و سيد اسماعيل از استادان مشهور خاتم اصفهان به شمار مي رفته اند.در عصر صفويه، علاوه بر شهر اصفهان، در شهرهاي جنوبي ايران مانند شيراز و كرمان هم هنر خاتم كاري مراحل پيشرفت و ترقي خود را به سرعت پيموده است و هنرمندان آن دوره آثار بسيار و قابل توجهي از خود باقي گذاشته اند مثل درب مدرسة سلطانی چهارباغ که در بازار هنر قرار دارد و این یکی از آثار مهم زمان صفویه است و دیگر مقبرة شیخ صفی الدین در اردبیل که استادانی از اصفهان در آن کار کرده اند و زمان قاجار روبه تحلیل رفته است.صندلي هاي خاتم و جعبه « هشت بهشت » و « عالي قاپو » اصفهان درعصر صفويه از درهاي باقي مانده متعلق به آينه ها و خوانچه هاي خاتم از زمان صفويه تا عصر قاجاريه بهترين نمونه هاي كار هنرمندان اصفهان را بيان مي كند.ديگر اشيا خاتمي اين دوره ازجمله صندوقهايي است كه براي مقابر ائمه ساخته مي شده ا ست. مرقد حضرت موسي بن جعفر وامام جواد (ع) در كاظمين در زمان شاه اسماعيل صفوي در سال 906 هجري قمري به دست استاد محمد و نيز مرقد امام علي النقي (ع) و مرقد امام حسن (ع) در سامره در زمان شاه سلطان حسين صفوي به دست استاد جعفر، صندوق ضريح نرگس خاتون در زمان شاه سلطان حسين صفوي، در ورودي مدرسه چهارباغ اصفهان، و نيز در حضرت امام زاده شاه رضا در قمشه اصفهان درتزيين بيشتر اين مقابر از رسمهاي گره چيني و منبت استفاده كرده اند . حتي براي تزيين بهتر مجموعه اي از گلهاي خاتم را كه از رسم گره به وجود مي آمدند در وسط بعضي ا ز آلتهاي گره به صورت تك گل به كار مي بردند . از جمله آثار به جا مانده با اين شيوه، صندوق مرقد حضرت سيد علا الدين حسين در شيراز است كه با گره تند ده رسم شده است و نيز دو در در همين مكان كه با همين شيوه تزيين شده اند.
مواد و مصالح خاتم سازی
چوب:انواع چوب: چوب فوفل، آبنوس، عناب، شاه چوب، آزاد، بقم، نارنج ، چوب شمشاد، توسكا،كبوده، راش، گردو،بقم، عناب، نارنج و بعضي چوب هاي رنگ شده.
فلز:مفتول های طلایی یا نقره ای، مس، برنج، آلومینیوم.
استخوان:استخوان ساق پا و دست شتر یا اسب، عاج فیل، استخوان اسب، استخوان مصنوعی
چسب:چسب چوب، سريشم
وسایل و ابزار خاتم سازی
وسايل و ابزار مورد نياز عبارتند از: انواع رنده ، تنگ، پرگار، خط كش و گونيا، چکش، گازانبر، پرس، ،دريل و مته، اره فلكه ي، دستگاه كاس زني، انواع سوهان، دينام(ساب)، تيغ اره، ليسه،مقار و...
مراحل تولید خاتم
1-مثلثي كردن چوبها 2- پيچيدن خاتم 3- توگلويي 4- خاتم چسباني 5- روغنكاري