قالی بافی

اصفهان در دوره صفويه يكي از مراكز با اهميت قالي بافي ايران بوده است. در آن زمان در اين شهر تعدادي كارگاه قالي بافي سلطنتي شروع به كار نمودند كه در آن ها براي سلاطين صفويه قالي بافي مي شد. بعد از انقراض اين سلسله به وسيله افاغنه به علت ناآرامي هاي موجود در ايران تعدادي از هنرمندان و از جمله قالي بافان از حرفه هاي خود دست كشيدند. در نتيجه هنر قالي بافي در آن رو به ركود رفت.
دكتر تقي بهرامي در مجموعه فرهنگ روستائي ك در سال 1316 هجري شمسي به طبع رسانيده سابقه و وضعيت قالي بافي اصفهان را اين گونه توصيف مي نمايد:
« قالي بافي اصفهان درزمان صفويه اهميت فوق العاده داشته و مخصوصاً بازار قالي هاي ابريشمي رواج داشته و اهالي به بافتن آن ها همت گماشته قالي هاي نفيسي از خود به يادگار گذاشته اند. امروزه اغلب قالي هاي گرانبهاي قديمي ايران كه در موزه هاي لندن و پاريس و سايرنقاط اروپا و امريكا ديده مي شود قالي هاي بافت اصفهان است... در دوره صفويه تمام اطاق ها و تالارهاي اصفهان مانند هفت دست، آئينه خانه، نمكدان، چهل ستون و غرفات مسجد شاه از قالي هاي ابريشمي مفروش بوده و امروزه هر تكه آن در يكي از نقاط اروپا و امريكا نزد ثروتمندان و موزه داران است. اين قالي ها با بهترين و ثابت ترين رنگ هاي طبيعي رنگ آميزي و از روي بهترين نقشه هاي استان آن زمان بافته شده است. پس از انقراض صفويه به تدريج اين صنعت و ساير صنايع از اهميت افتاد و در صد سال اخير به كلي رو به نيستي گذاشت و قالي بافي تقريباً فراموش گشت چنان كه در اواخر زمان ناصرالدين شاه قاجار به هيچ وجه كارخانه قالي بافي در اصفهان وجود نداشت و فقط دستگاه هاي مختصري دربعضي دهات يافت مي شد تا آن كه ظل السلطان (فرزند ناصرالدين شاه و حكمران اصفهان و ايالات جنوبي ايران) زني از كردستان گرفته و به اصفهان آورد و آن زن چون قالي بافي مي دانست شاهزاده مايل شد چند دستگاه قالي برايش تهيه نمايدبراي اين كار استاد عبدالرحيم را كه از اين فن سررشته داشت استخدام نمود استاد مزبور چند دستگاه براي حكمران بر پا كرد ولي وقوع پاره اي پيش آمدهاي ناگوار در منزل حكمران سبب شد كه برپا داشتن قالي را در محل مخصوصي قرار داده و كارش را ادامه داد تا آن كه ظل السلطان خبردار شده روزي به كارخانه قالي رفت. قالي ها نزديك به اتمام بود. امر دادكه بالاي قالي ها عبارت كارخانه ظل السلطان بافته شود و بدين طرز رفتار شد. چند عدد از اين قالي ها به روسيه حمل شد و جلب نظر دربار روسيه را نمود و حضوراستاد قالي ها را براي بافت دو قالي در نمايشگاه آن كشور را خاستار شدند. حكمران استاد عبدالرحيم را براي روس ها استخدام نموده و با مأمور مخصوص سفارت به روسيه فرستاد. پس از جزئي مدتي دستگاه ها به نمايشگاه پاريس انتقال داده شد و استاد مزبور در آن شهر مي زيست تا نمايشگاه خاتمه يافت. سپس به ايران برگشت و به كارهاي خويش ادامه داد. در اين موقع ميرزاابوالقاسم نقاش و پسرش ميرزا علي نقاش نيز شروع به كار نموده و سهم خود خدماتي در احياء قالي بافي اصفهان نمودند...» با وجود تحر اندكي كه در قالي بافي اصفهان با شرح بالا پيش آمده بود معهذا در دروه هاي پايان عمر قاجاربه قالي بافي هنوز رواج چنداني در اين شهر نداشت چنان كه تعداد دستگاه هاي قالي بافي در آن زمان رقمي در حدود دويست عدد بود ولي بعدها با پيش رفت اين حرفه در اصفهان و توابع آن تعداد اي دستگاه ها به 2500 در سال 1315 و 6000 دستگاه در سال 1328 بالغ گرديد. دارهاي قالي بافي اين شهر و توابع آن برابرآمار سال هاي اخير به رقمي در حدود 13000 دستگاه رسيده است.
در اصفهان قالي و قاليچه هاي در اندازه هاي ذرع و چارك، ذرع و نيم، دو ذرعي، پرده اي و فرش هاي شش متري و بزرگ تر بافته مي شود بافنده اصفهاني هيچ گاه رغبتي به بافت كناره و كَلّگِي از خود نشان نمي دهد. فرش هاي ظريف بافت و گل ابريشم اصفهان با طرح هاي فوق العاده زيباي آن همواره از شهرت بسيار زيادي دربازارهاي جهان برخوردار بوده اند. فرش هاي گل ابريشم آن بيشتر بر روي چله هاي ابريشمي بافته مي شوند. ريشه اين قاليچه ها بنابر سليقه خاص بافنده اصفهاني بيشتر بلند و گاهي تا 15 سانتي متر نيز مي رسد. اصفهان از معدود مراكز فرش بافي ايران است كه بافت فرش هاي دايره اي شكل نيز در آن صورت مي گيرد از شهر رقيبآن در اين مورد مي توان تبريز را نام برد.


کپی از محتوای این وب سایت تنها برای مقاصد غیر مادی و غیر تجاری با ذکر منبع بلامانع است